Birleşme ve Devralmalar kitabı çıktı!

Birçok şey gibi, bu kitabın hazırlanmasını da öncelikle ve en büyük oranda yine Zümrüt’e borçluyum. Sanırım 2019’un yaz aylarıydı, Zümrüt bana, “artık bir birleşme ve devralmalar kitabı yazmanın zamanı gelmedi mi?” diye sordu. Galiba gelmişti. Yıl sonuna doğru planlamaya başladım, kaynakları belirledim, sipariş edilecek kitapların siparişini verdim ve hayatımda yapabileceğim en uzun tatili planladım. Ortaklarım Erdal Ekinci ve Eren Kurşun’dan, asistanım Yasmin Gürsoy’dan da “izin aldım” ve 2020 yılının temmuz ayını tamamen boşaltarak ilk taslağı yazmaya başlamak için kendimi hazırladım.

Mart ayında virüs salgını başladı, sonuç olarak hepimiz evlere kapandık; böylece başladım çalışmaya. Çalışma arkadaşlarım büyük destek verdiler, birçoğu da taslakları okuyup görüşlerini paylaştılar. Araştırma ve düzeltmeler konusunda en büyük teşekkürü başta Anıl Tıngır olmak üzere Esra Boyacıoğlu ve Tuğçe şengezer hak ediyorlar; çalışkanlıkları, analiz yetenekleri, özgüvenleri ve takım ruhları bu kitabın ortaya çıkmasına büyük katkı sağladı. Bu kitabın hazırlanabilmesi için hem fırsatlar hem de fikirlere ihtiyacım vardı. Sevenim çokmuş; sevenler çok da akıllılarmış. Onların sayesinde birçok fikri tekrar değerlendirdim, gerekli konularda değiştirdim ve bu kitap ortaya çıktı. Başta Zümrüt olmak üzere, tüm katkıda bulunanlara çok teşekkür ediyorum. Bütün hataların sorumluluğu bana ait; tüm iyi fikirlerin sahibi de onlardır.

Ofisin IT ekibi, Ferdi Zekiol ve Rıdvan Konrat gecenin geç saatlerinde tüm aksaklıkları giderip ofis bilgisayar sistemine ve kütüphanesine erişimimi sağlamak için uğraştılar. Yonatan Pinto tüm organizasyonel gerekliliklerle uğraşmak zorunda kaldı; en doğru yayıncıyı bulmaktan zamanı doğru yönetmeye kadar tüm detaylarla ilgilendi. Yoni’ye ne kadar teşekkür etsem azdır. Yoni’nin de yardımı ile en doğru yayınevi ile çalışma fırsatını da yakaladık. Yoni özellikle son aşamada tüm detayların olması gerektiği gibi kitaba yansıması için büyük katkı sağladı. Bazen adeta “huysuzluk” seviyesine ulaşan taleplerimle bile uğraşmak zorunda kaldı. Yapıcı tutumu, çözüm odaklı fikirleri, sükûneti ve dostluğu için Yoni özel bir teşekkürü hak ediyor gerçekten.

En büyük isteğim bu kitabın elektronik ortamda erişilebilir olması idi. Ülkemizde hem hukuk kitapları yayıncılığı hem de elektronik yayıncılık konusunda en değerli katkıları sağlayan XII Levha ile çalıştık ve bu kararımdan dolayı pişman olmadım. Tüm XII Levha çalışanlarına teşekkür ediyorum. Ama bu “kuru ve sıradan, her kitabın önsözünde okumaya alıştığımız bir teşekkür” değil. Erol Öz bu kitabın en iyi şekilde çıkmasını sağlamak için salgın günlerinde insanüstü bir çaba sarf etti. Belki zamansal olarak “takıma” en son Erol Öz dahil oldu, ama onun çabaları sayesinde takımın geri kalanının çabaları anlam kazandı.

Hukuk kitaplarında genellikle kullanılmamakla birlikte bir editörden destek almaya Ceylan Hazinedar ile tanıştıktan sonra karar verdim. Ceylan Hanım hukuk eğitimi almamıştı; fakat özenli ve özverili bir çalışma sonunda yazım hataları ve ifade bütünlüğü konusunda yardımcı olabilmek için büyük çaba sarf etti ve önemli katkılar sağladı. Hukukçu olmayanların hukukçularla birlikte çalışması iki taraf için de zor; ama Ceylan Hazinedar bu zorlukların üstesinden gelebilmek için büyük çaba harcadı, takımın bir parçası oldu, çok da başarılı oldu; özel bir teşekkürü hak ediyor gerçekten.

Bu kitabın “primitif ” halini aslında bundan uzun yıllar önce yazmıştık. Yazmıştık diyorum, çünkü 2001 krizi sırasında ofisteki avukatların neredeyse tamamı ile bilgi ve becerilerimizi geliştirmeyi sağlamak için bir çalışma yapmaya başladık. Bu kapsamda birleşme ve devralmalarla ilgili temel hukuki sorunların neler olabileceğini belirleyip aramızda bir görev dağılımı yaptık; amaç her birimizin ilgili konularda kendi düşüncelerini diğerlerine aktarmasıydı. Aslında başta planlamamış olmamıza rağmen bu iç çalışma notlarını kitap olarak yayımlamıştık. Ben ve o tarihlerdeki genç ortağımla “yazar” değil de “yayına hazırlayan” olarak ismimizi koymuştuk, çünkü bu bir ortak çabanın ürünü idi.

Aradan yıllar geçti; çok sayıda yasa değişti, birleşme ve devralmalar çok daha yaygın bir uygulama alanı buldu. Ben de o günden bugüne yaklaşık 200 birleşme ve devralma işleminde avukat, yaklaşık 50 kadar da birleşme ve devralma ihtilafında müzakereci, taraf vekili veya hakem olarak çalıştım. Yani çok farklı şeyler yaşadım, fikirlerim değişti. Galiba bir taraftan da yaşlanmaya başladım. Bu sebeple öğrendiklerimi paylaşmak istedim. Bu kitap benim doktora tezimin ve yayına hazırlayanı olduğum uygulama kitabının bir tekrarı değil. Kendimi, doktora tezim açısından 23, genel olarak birleşme ve devralmalar kitabı açısından da 17 yıl önceki düşüncelerimle sınırlandırmak istemedim; bunun çok az istisnası oldu. Galiba ilk istisna şu idi; o ilk kitabın önsözünün ilk cümlesini 2003 yılında sabaha karşı yazıhanede şöyle yazmıştım:

“Bilgi paylaştıkça artar ve ancak sorgulanabildiği ölçüde yararlı olur.”

Hala aynı yönde düşünüyorum. Yani amacım aslında bilgimi artırmak, paylaşmak ve bildiklerimi sorgulamak; bunun da ötesinde başkalarının da sorgulamasını sağlamak. Bu kitapta yazılanların eleştirilmesi bile, uygulamayı bir adım ileriye taşıyacaktır. Hukuk mesleği ile adeta “aşk yaşayan” bir avukat olarak bu da benim mesleğime karşı duyduğum borcun “ifası”. Hatalarıyla ve doğrularıyla bildiklerimi, öğrendiklerimi ve yaşadıklarımı paylaşmak istedim. Dünyaya binlerce defa daha gelsem, her birinde birleşme ve devralmalar ve tahkim alanında çalışan bir avukat olmak isterdim; dedim ya, adeta aşık olduğum bu mesleğe borcumu ödüyorum aslında. Birileri benim hatalarımı düzelttikçe uygulama da gelişecektir. Eleştirenlerin de kendi fikirlerini yayınlamalarını bekliyorum ki hepimiz onlardan yeni şeyler öğrenelim; yoksa kapalı kapılar ardında yapılan eleştirilerin “eleştiri” değil, “dedikodu” olduğunu düşünürüm hep.

Çok önemli bir şey daha var; bahse konu kitabı yazdıktan sonra birçok fikrim de değişti. Uygulama açısından çok farklı perspektiflerin geliştirilebileceğini fark ettim. Bunun da ötesinde, hatalar yaptım ve hatalarımdan öğrenmeye çalıştım; başka avukatların hatalarından da öğrenmeye çalıştım. Geriye dönüp okuduğumda, 2003 yılında bazı konularda Türk hukukundan hareketle belki de gereksiz yere çok keskin ve net çizgiler koyduğumu düşünüyorum. Fakat dünya geçen 17 yıl içinde o kadar çok “küçüldü” ve uluslararası işlemlerde kullanılan hukuki yapılar o kadar çok birbirlerine “yaklaştı/benzedi” ki, artık saf Türk hukuku uygulamalarının gerçek hayatta yerinin gittikçe azaldığını düşünüyorum. Kaldı ki Türk hukuku da, en azından yasal düzenleme anlamında, kendini geliştiriyor.

Fikirlerimle birlikte önereceğim yöntemler de değişti; örneğin satıcının ayıplardan sorumluluğu konusu, birleşme ve devralma işlemlerinde belki de en kritik konulardan bir tanesi. Önceki kitapta bunun “bağımsız garanti taahhüdü” olarak yapılandırılmasının alıcı açısından faydalı olacağını ifade etmiştik; 1997 tarihli doktora tezimde de aynı görüşü savunmuştum. Bu konuda da fikrim değişti. Sanırım 2010 yılında bu görüşümü değiştirdim ve ileride tartışacağımız “kusurdan bağımsız asli borçlardan sorumluluk” yapısının daha faydalı olacağını düşünmeye başladım. O yıllarda birlikte çalıştığım bir meslektaşım, bir yıl önce farklı bir yapıyı tercih ettiğimizi, her yıl değişiklik mi yapacağımızı sordu bana. Cevabım çok basitti: “Eğer yeni bir şey öğrenmişsek ve gerekiyorsa her yıl değil, her hafta bile görüşlerimizi değiştirmeliyiz. Zaten aradan yıllar geçmesine rağmen biz hala aynı şeyi yapıyorsak ve düşünüyorsak, bu zaman zarfında bir şey öğrenmemişiz demektir.” Yaptığımız her işten bir şeyler öğrenmeliyiz ve fikrimizi değiştirmek gerekirse de değiştirmeliyiz. Önemli olan bildiğimizi düşündüğümüz şeyleri sorgulayabilmek.

Bu anlamda bir diğer örnek de “due diligence” yapılmasının satıcının sorumluluğu üzerindeki etkileri olabilir. Bir tahkim sırasında, diğer tarafın avukatı olan bir meslektaşım, hakemden, benim taraf vekili olarak, “çapraz sorguya alınmamı ve bu kapsamda dilekçede yazdıklarım ile kendi kitabım arasındaki çelişkiler sebebiyle sorgulanmamı” talep etmişti. Okuyanlara bu “inanılmaz” gelebilir, fakat dosya hala yazıhanede durduğu için, fırsat buldukça genç meslektaşlarıma “tahkim avukatlarının yapmamaları gereken hatalar” eğitimi kapsamında duruşma tutanaklarını okumalarını öneriyorum. Bir avukatın yazdığı, daha doğrusu, yayına hazırlayanı olduğu kitaptan taraf vekili sıfatıyla, çapraz sorguya tabi tutulması talebi gerçekten çok ilginç bir yaklaşım idi.

Yıllar içinde çok çeşitli deneyimler yaşadım ve edindiğim deneyimleri bu kitapta paylaşmaya çalıştım. Sonuçta bu kitap, yayıma verilme tarihi itibariyle benim fikirlerimi ve önerilerimi yansıtıyor; zaman içinde bunların değişmesini gerektiren olaylar yaşarsam fikirlerimi değiştirmekten kaçınmayacağımı da biliyorum.

Hukuk eğitiminde bizlere genellikle cevapları öğretti hocalarımız. Yılsonu gelince de hatırlayabildiğimiz cevaplar yeterli ise sınavlardan geçer not aldık; bunu, ilk davasını henüz öğrenciyken kendi usul hukuku hocasına karşı açıp kazanan bir hukukçu olarak söylüyorum. Fakat ne yazık ki benim öğrenci ve akademisyen olduğum yıllarda Selahattin Sulhi Tekinay, Haluk Burcuoğlu, Teoman Akünal, Ömer Teoman, Rona Serozan, Osman Gürzumar, Nami Barlas, Abuzer Kendigelen gibi tecrübeli; Anlam Altay, Tolga Ayoğlu, Burak Özen gibi genç ve fakat hepsi çok önemli hukukçular hariç, bize soru sormayı, yasa metinlerini incelemeyi,görüşlerimizi yasal metinlere dayandırmayı pek öğretmediler. Bazı hocalarımız derste, hatta fakülte koridorlarında bile soru sormamıza izin vermediler. Yukarıda ismen andığım bu değerli akademisyenler dışında da eminim çok değerli başka öğretim üyeleri de soru sormayı, gerekçelendirirken yasa metinlerine dayanmayı, analiz yapmayı öğretmişlerdir öğrencilerine. Fakat ben burada şahsen asistanı veya öğrencisi olduğum ya da bir öğretim üyesi olarak yakın çalışma fırsatı bulduğum, yaklaşımlarını şahsen deneyimlediğim akademisyenleri saydım; yanlış anlaşılmak istemem, amacım kimseye haksızlık yapmak değil.

Hukuk aslında bence bir “cevaplar bilimi” değil, bir “sorular bilimi”ve doğru soruları sorabildiğimiz sürece yeni şeyler öğrenebiliyor, bulabiliyoruz. Bunu özellikle tahkim yaparken öğrendim. Hep çok soru soran bir avukat ve hakem oldum. Hakemin duruşmada soru sorması aslında taraf vekili için kötü değil, iyi bir şeydir bence. Bu sayede taraf vekili hakemin ne düşündüğünü, olaya nasıl baktığını daha iyi anlayabilir ve duruşma sonrası dilekçelerinde de bu konulara ağırlık verebilir. Bazen hakemlerin kararlarını, duruşma sırasında neredeyse hiç tartışılmayan konular üzerine inşa ettikleri de görülebilir. Kanımca bu tam bir “sürpriz karar” olacaktır taraflar açısından. Diğer taraftan tahkim avukatı için bir altın kuralı hatırlatmak isterim; “Cevabını bilmediğiniz soruyu tanığa ve uzmana sormayın!”

Bir üniversitede birleşme ve devralmalar dersi verirken vize sınavı yapmak zorunda olduğumu hatırlattılar. Oysa ben yılsonunda bile her türlü kaynağa ulaşıma izin verilen ve en az 48 saat süren “sınav”lar yapıyordum. Mecburen vize sınavı yaptık; soru yaklaşık olarak şuydu: “Eğer bu dersi siz veriyor olsaydınız, öğrencilerinizin anlatılanları özümsediklerini anlayabilmek için onlara soracağınız üç soru ne olurdu?” Dekan’a “şikâyet” edildim; hoca -yani ben- anlatmadığı yerden sordu diye. Ne yazık ki biz hukukçular cevaplara o kadar çok odaklanıyoruz ki, soru sormayı, bildiklerimizi sorgulamayı ihmal ediyoruz.Tam da bu yüzden, bu kitapta fırsat buldukça soru da sormaya çalışacağım ve bazı soruların cevaplarını da bilinçli olarak vermeyeceğim.